Since the fall of the Berlin wall, the process of globalization has been understood as a necessary fate. The myth of the almightiness of the market economy, liberalization and deregulation is revitalized. Before us, there is a phenomenon Lacan?s discourse of University, which in 20 century was firstly given as a Stalinist discourse and today is given as a neo-liberal discourse of globalization. From underneath og a seeming objectivity, a Master insists-either the Party and the Capital. Just as the utopia (...) of the world proletarian revolution has fallen apart, the utopia of globalize capitalism and liberal democracy is also falling apart. The 9/11 event is opening opportunities for a construction of the field of social and political, out of the contour of the status quo. The coordinates of the possibility has changed and if we take the non-existence of the grand Autre on ourselves, then the contingence interference in the existent socio-symbolic order is possible. Posle pada berlinskog zida proces globalizacije je shvatan kao nuzna sudbina Revitaliziran je mit svemogucnosti trzisne privrede, liberalizacije i deregulacije. Ovaj fenomen moze se razumeti kroz diskurs Lacanovog "Univerziteta", koji se u 20. stolecu prvo prikazivao kao staljinisticki diskurs, a danas kao neoliberalisticki diskurs globalizacije. Uvek se ispod prividne objektivnosti univerzitetskog diskursa pokazuje Gospodar - ili Partija ili Kapital. Isto kao sto je propala utopija svetske proleterske revolucije, raspada se i utopija univerzaliziranog globaliziranog kapitalizma i liberalne demokratije. Dogadjaj od 11. septembra otvara mogucnosti za konstrukciju terena drustvenog i politickog izvan kontura status quo. Koordinate moguceg promenile su se i ako uzmemo na sebe ne-egzistenciju velikog Drugog, moguca je kontingentna intervencija u postojeci drustveno-simbolicni poredak. (shrink)

Osim intuitivnih spoznaja kojima svijest neposredno zna sebe kao postojeće, sve su ostale spoznaje višestruko posredovane. A da bi uopće bile moguće, moraju biti zasnovane na vjerovanju iz kojega jedino mogu proizići čak i najskromnije spoznajne pretpostavke. No iako je snažna vjera ili bar kakvo-takvo vjerovanje u valjanost pretpostavki nužno ishodište svake umske spoznaje, ipak je tek sumnja ta po kojoj se iz tih pretpostavki može doprijeti do znanja. Jer vjera koja nije otvorena za sumnju i provjeru, spoznajno je jalova. (...) Štoviše ona je istinogubna.Stoga upravo sumnja čini mišljenje kritičkim, a filozofiju kao filo-sofiju razgraničava od arogantnog dogmatizma, zdravorazumske ograničenosti i ideološke lažnosti.Pa ako umska spoznaja bez vjere ili bar vjerovanja nije moguća, vjera koja ne uvažava ili čak negira umsku spoznaju nedostojna je življenja.Except for intuitive cognitions by which consciousness is immediately aware of itself as existing, all other cognitions are mediated in multiple ways. To make this possible in the first place they need to be based on the belief from which even the most modest hypotheses can stem. Although firm faith or at least some kind of similar belief in the validity of the hypotheses is the necessary origin of every mental-rational cognition, doubt is the only thing that can lead to knowledge from those hypotheses. Faith which is not open to doubt and verification is cognitively futile. Furthermore, it is truth-evasive.Bearing that in mind doubt is that what makes thinking critical and draws the boundary between philosophy as philo-sophia and arrogant dogmatism, pure-sense limitation and ideological falseness.So if mental-rational cognition without faith or at least belief is not possible, the faith which does not respect or which even negates mental-rational cognition is unworthy of living. (shrink)

In the first part of this essay, the author discusses certain aspects of the Hindu and Buddhist philosophical and religious conceptions that could have made some impact on the European ethics before Schopenhauer. In the second part, he deals with various channels of possible Buddhist influence on Schopenhauer's ethical thought. Finally, in discussing Buddhist-Wittgenstein relationship, one is confronted with convergent, yet independent, responses to similar sets of problems. Independently, and less systematically than Buddhist philosophical schools, Wittgenstein indicates the way of (...) liberation that cures from the "metaphysical pain " emerging from inappropriate use of language. His own project, however, was not metaphysical, but meta-linguistic in a very specific sense. The philosophical "cure" from the language disease leads ultimately to the "purification " and "decontamination " of thought: in turn, the mind rests in peace and silence before the senseless, paradoxical questions of the moral, esthetical religious or metaphysical character. Ovaj esej se sastoji iz tri dela. U prvom delu autor razmatra izvesne aspekte hinduistickih i budistickih filozofskih i religijskih doktrina koje su mogle imati uticaja na evropsku etiku do Sopenhauera. Na primer, Pironov metod uzdrzavanja od suda ispoljava zapanjujucu slicnost s izvornim budistickim metodom meditacije. U evropskoj filozofiji slican metod je razvijen u Huserlovoj fenomenologiji, iako na jedan puno slozeniji teorijski nacin. Razmatranje postklasicnih, helenistickih moralnih doktrina vodi od problema izvora do nekih specificnih pitanja komparativne ili hermeneuticke prirode. Pa ipak, u povesti zapadne filozofije nije se jasno ukazalo na dug budistickoj etici sve dok Sopenhauer nije napisao Svet kao volja i predstava. U drugom delu rada autor se stoga bavi razlicitim tokovima moguceg budistickog uticaja na Sopenhauerovu eticku misao. Vrlo cesto Sopenhauerovi kljucni argumenti su pozajmljeni iz indijskih soterioloskih ucenja. S druge strane, on je u stanju da prilagodi ta orijentalna ucenja svojim vlastitim pojmovima i idejama. Izmedju njegove filozofije i indijskih filozofija moguce je uspostaviti odnos konvergentnosti. Iz toga je proizislo jedinstveno stapanje dveju perspektiva koje se ponekad oznacava i kao "evropski budizam". Za razliku od Sopenhauera Vitgenstajn ne upucuje ni na kakvo delo, ili odlomak iz hinduisticke ili budisticke literature. Stavise, tesko je braniti stav da je Sopenhauer imao ikakvu znacajniju posrednicku ulogu u budjenju Vitgenstajnovog interesovanja za budizam. Mnogo je, u stvari, lakse ukazati na vaznost Sopenhauerovog uticaja na "etickog" Vitgenstajna iz Tractatusa, nego utvrditi ikakvu slicnost izmedju sopenhauerovsko-budisticke i Vitgenstajnove eticke koncepcije. Raspravljajuci o odnosu izmedju Vitgenstajna i budizma, susrecemo se s konvergentnim, ali nezavisnim odgovorima na slicne vrste problema. Nezavisno, i manje sistematicno od budistickih filozofskih skola, Vitgenstajn ukazuje na put oslobodjenja sto leci od "metafizicke boli" zasnovane na nepravilnoj upotrebi jezika. Medjutim, njegov vlastiti projekat nije bio metafizicki, vec metalingvisticki u jednom vrlo specificnom smislu. Filozofsko "izlecenje" od bolesti jezika vodi, u krajnjoj liniji, do "ociscenja" i "dekontaminacije" misli. Kao rezultat toga, um nalazi spokoj i mir pred besmislenim, paradoksalnim pitanjima moralnog, estetickog religijskog ili metafizickog karaktera. (shrink)

Prvi deo ovog rada predstavlja kraci uvod u sufizam kao osobeni vid ispoljavanja unutrasnje, misticke dimenzije islama. U tom odeljku razmatra se povest, doktrina i ritualna praksa glavnih derviskih redova. U drugom delu, koji se uglavnom temelji na autorovom preliminarnom terenskom istrazivanju postojecih derviskih zajednica u Bosni i Hercegovini, vise paznje posveceno je ozivljavanju islamskog misticizma u savremenom kontekstu. U terminima sociologije religije, revitalizacija sufizma u BiH bi se mogla razumeti u sirim okvirima obnove klasicne religioznosti na Balkanu. Nakon Drugog (...) svetskog rata bila je na snazi dugogodisnja zabrana delatnosti derviskih redova u BiH, cemu je najvise doprinela modernisticki nastrojena Islamska zajednica koja je imala podrsku vladajucih struktura. To, svakako, treba uzeti u obzir kada se razmatra pitanje odnosa izmedju islamske ortodoksije i misticizma. Potpuna obnova sufizma usledila je tek devedesetih godina, po raspadu Jugoslavije i zavrsetku ratova. Tu je, dakle, rec o obnovi klasicne religioznosti, jer se sufizam, jos od osmanskog perioda, razvijao unutar ortodoksnog islama u Bosni. (shrink)

Tekst je prvi deo obimnije studije u kojoj je analizirano delo Aleksandra Radisceva, vodeceg predstavnika Prosvetiteljstva u Rusiji XVIII veka. Polazeci od odnosa Voltera i Didroa prema ruskoj imperatorki Katarini Velikoj, autor u uvodnom delu rada formulise razloge za bavljenje ruskom recepcijom Prosvetiteljstva. U prvom poglavlju interpretirane su razlicita tumacenja fenomena 'ruske inteligencije' jer se Radiscev smatra njenim rodonacelnikom. U drugom delu izlozena je biografija Radisceva koja olaksava razmatranje njegovih ideja. Analiza tih ideja, kao i 'prosvecenog apsolutizma' Katarine II, bice (...) predmet razmatranja u nastavku ovog rada. (shrink)

S razvitkom kapitalizma sve više se govori i piše o slobodnom vremenu, a njegovim komercijaliziranjem razvile su se unosne gospodarske grane: »industrija zabave«, turizam i sport. Kapital, međutim, slobodno vrijeme najprije prepoznaje kao vrijeme slobodno od rada, tj. kao besposlicu, a tek u najnovije doba – kada je naučio kako od njega profitirati – i kao vrijeme slobodno za učenje i stvaralaštvo, tj. kao dokolicu.Razlika između besposlice koja teži potrošnji i dokolice koja se ispunjava samodjelatnošću mnogima je još nejasna. A (...) tu se razliku često i namjerno prikriva da bi se slobodno vrijeme, s jedne strane, lakše komercijaliziralo i da bi se, s druge strane, poništio njegov društveno revolucionarni naboj. Tome služi i prikrivanje razlike između rada i samodjelatnosti, pa se postavlja pitanje: jesu li sportska natjecanja igra ili rad? Ili za primjer: igra li se nogomet, ili se nogomet radi?With the development of capitalism free time is more and more the subject of spoken and written word, and with its commercialization three profitable economy branches have developed: “entertainment industry”, tourism and sport. Capital, meanwhile, identifies free time as time free from work, or idleness, and only in recent time – when it learnt to make profit out of free time- time free for learning and creativeness, or as leisure.Difference between idleness, which leans towards consumption, and leisure, which fulfils itself with self-activity, to a great many is still obscure. And that difference is often and purposely concealed meaning to, on one side, commercialize free time more easily and, on the other hand, to quash its socially revolutionary surge. For that purpose is also the concealing of difference between work and self-activity, and the question is asked: are the sport competitions a game or a work? Or precisely: “Does one play football, or does one do football?”. (shrink)

This paper interprets and analyzes the debate having taken place in 1995 between E. Gellner and A. Smith concerning the problem of the emergence of nations. This discussion is used as an example to show the basic general features of two approaches in theories of nationalism - the modernist and the ethno symbolic ones. Pointing to the common assumptions shared by Gellner's and Smith's theories of nations, the author interprets ethno-symbolism as a sort of internal self-criticism of the modernist standpoint. (...) This polemic is therefore interpreted not as a debate between "creationist" and "evolutionist" solutions to the problem of the emergence of nations, but rather as a debate between two theoretical paradigms defining different research priorities in studying nations and nationalisms. From this perspective, the author concludes that the ethno symbolic approach to the genealogy of nations has broader heuristic capacities than the modernist paradigm, at least when the emergence of "peripheral nations" and the understanding of the dynamic of their nationalisms are concerned. U radu je interpretiran i analiziran spor koji su vodili E. Gelner i A. Smit 1995. godine o problemu nastanka nacija. Na primenu ove diskusije prikazane su osnovne opste karakteristike dva pristupa u teorijama nacionalizma modernistickog i etnosimbolickog. Ukazujuci na zajednicke pretpostavke Gelnerove i Smitove teorije nacija, autor je etnosimbolizam tumacio kao jednu vrstu unutrasnje samokritike modernistickog stanovista. Na taj nacin, ova polemika nije interpretirana kao spor izmedju "kreacionistickog" i "evolucionistickog" resenja problema nastanka nacija, vec prevashodno kao spor dve teorijske paradigme koje razlicito odredjuju istrazivacke prioritete u tematizaciji nacija i nacionalizama. Sa tog stanovista, autor je zakljucio da etnosimbolicki pristup genealogiji nacija ima vece heuristicke kapacitete od modernisticke paradigme, bar kada je u pitanju problem nastanka "perifernih nacija " i razumevanja dinamike njihovih nacionalizama. (shrink)

U ovom radu interpretiran je istoriografski opus Erika Hobsbauma, jednog od najpoznatijih i najuticajnijih savremenih istoricara. Imajuci u vidu obimnost i slozenost tog opusa, autor je svoju analizu ogranicio na dva teorijska problema - Hobsbaumovo shvatanje koncepta 'socijalne istorije' i na ispitivanje funkcije 'istorijskog materijalizma' u nastanku i realizaciji tog koncepta. Prema autorovom misljenju, marksizam je Hobsbaumu posluzio kao plodno teorijsko stanoviste u tematizaciji istorije 'dugog XIX veka', ali mu je onemogucio celovitije razumevanje 'kratkog XX veka'. Osnovni razlog za to (...) lezi u cinjenici da 'sovjetski eksperiment' koji je sustinski odredio XX vek ne moze biti objasnjen iz 'istorijsko-materijalisticke' perspektive. Upravo u teorijskim deficitima marksisticke teorijske paradigme, a ne u Hobbaumovoj politickoj pristrasnosti, autor identifikuje osnovni uzrok slabosti njegovog tumacenja epohe komunizma. Stoga je u zakljucnom delu rada formulisana teza o neophodnosti formulisanja novog teorijskog okvira i konceptualnog aparata koji bi nam omogucio ne samo bolje razumevanje proslosti, vec i sadasnjosti i buducnosti. (shrink)

U drugom delu teksta o Filotejevoj doktrini o Moskvi kao?Trecem Rimu? autor se bavi njenom recepcijom u kasnijim periodima ruske intelektualne i politicke istorije. Iako u svom izvornom obliku to ucenje nije sadrzavalo imperijalnu, spoljno-politicku konotaciju, u radu su analizirane interpretacije ideje Treceg Rima koje su imale i znacajne politicke konsekvence. Na unutrasnjem planu ona je posluzila knezu Kurbskom za kritiku vlasti Ivana Groznog, kao i za odbacivanje crkvenih reformi patrijarha Nikona u literaturi Staroveraca. Ipak, obnova interesovanja za ideju Treceg (...) Rima karakterise ruski XIX vek u kome su vodjene diskusije o odnosu Rusije i Zapada. Slovenofilski kriticari reformi Petra Velikog u proslosti Moskovskog carstva nasli su potvrdu kulturne originalnosti i superiornosti Rusije. Autor naglasava razlike izmedju slovenofilske i panslovenske interpretacije ruskog mesijanizma. U zavrsnom delu rada mesijanska ideja dovodi se u vezu sa radjanjem nacionalizma u imperijalnom kontekstu. Na taj nacin, autor dovodi u pitanje rasirene interpretacije o njenim distinktivno ruskim karakteristikama. PR Projekat Ministarstva nauke Republike Srbije, br. 179014. (shrink)

Polazeci od teorijskog problema tumacenja procesa izgradnje nacija u okviru kontinentalnih imperija, autor u ovom radu istrazuje razlicita znacenja?Sibira? u ru?skoj imperijalnoj i nacionalnoj imaginaciji. Analizom diskurzivnih praksi kojima se stvaraju razlicite predstave geografskog prostora prikazana je promena percepcije Sibira od?tudje zemlje? i?kolonije? do neotudjivog dela ruske nacionalne teritorije. Prateci nastanak?ruskosti? Sibira, autor taj koncept interpretira kao sastavni deo sirih debata o ruskom identitetu, tj. odnosu?evropske? i?azijske? Rusije. Stoga je osnovni cilj ove studije objasnjenje jednog vaznog aspekta procesa promene Rusije (...) od imperijalne do?nacionalizujuce? drzave. PR Projekat Ministarstva nauke Republike Srbije, br. 179014. (shrink)

The paper is devoted to outlining the research topic to be dealt with by the author in the incoming period within the project of the Institute for Philosophy and Social Theory. Starting from "globalization" as the keyword of current debates on political, economic and cultural destiny of contemporary world, the author delineates the subject matter of his research as the critiques of the globalization process formulated in Russia and Serbia. In terms of contents, the research will be devoted to analyzing (...) and interpreting different philosophical-theoretical, political and ideological arguments used by the critics of the globalization process in political and cultural life of Russia and Serbia. The proposed comparative approach ought to provide an insight into the influence exerted by Russian opponents of globalization on domestic critics of the process, as well as to help understand the differences in resisting globalization that stem from different political, economic, military, cultural and international positions of the two countries in today's world. The basic aim of the research is to asses theoretical-argumentative and practical-political potentials of the critiques of globalization in these two post-communist countries. U radu je izlozen nacrt teme kojom ce se autor baviti u narednom istrazivackom ciklusu u okviru projekta Instituta za filozofiju i drustvenu teoriju. Polazeci od "globalizacije" kao kljucne reci tekucih debata o politickoj, ekonomskoj i kulturnoj sudbini savremenog sveta, autor je predmet svog istrazivanja ogranicio na kritike procesa globalizacije koje su formulisane u Rusiji i Srbiji. Sadrzinski, planirano istrazivanje ce biti posveceno analizi i interpretaciji razlicitih filozofsko-teorijskih, politickih i ideoloskih argumenata kriticara procesa globalizacije u politickom i kulturnom zivotu Rusije i Srbije. Predlozeni komparativni pristup treba da omoguci sagledavanje uticaja koji na domace kriticare globalizacije imaju protivnici tog procesa u Rusiji, kao i da olaksa razumevanje razlika u opiranju procesima globalizaciji koje su posledica razlicitog politickog, ekonomskog, vojnog, kulturnog i medjunarodnog polozaja ove dve zemlje u savremenom svetu. Osnovni cilj istrazivanja je procena teorijsko-argumentativnih i prakticno-politickih kapaciteta kritika globalizacije u ove dve postkomunisticke zemlje.. (shrink)

Ovaj rad je deo vece studije posvecene fenomenu ruskog mesijanizma koji je cesto smatran sustinski vaznim faktorom u interpretacijama istorije Rusije. U sredistu autorove paznje je nastanak ucenja o Moskvi kao?Trecem Rimu?. Detaljno je analizirana religijska osnova i istorijski kontekst formulisanja ove ideje u Poslanicama monaha Filoteja. Interpretaciji ove izvorne doktrine o?Trecem Rimu? posvecen je centralni deo rada jer su se na nju pozivale sve kasnije modifikacije ideje o mesijanskoj ulozi Rusije u svetskoj istoriji. PR Projekat Ministarstva nauke Republike Srbije, (...) br. 179014. (shrink)

Polazeci od teorijskog problema tumacenja procesa izgradnje nacija u okviru kontinentalnih imperija, autor u ovom radu istrazuje razlicita znacenja?Sibira? u ru?skoj imperijalnoj i nacionalnoj imaginaciji. Analizom diskurzivnih praksi kojima se stvaraju razlicite predstave geografskog prostora prikazana je promena percepcije Sibira od?tudje zemlje? i?kolonije? do neotudjivog dela ruske nacionalne teritorije. Prateci nastanak?ruskosti? Sibira, autor taj koncept interpretira kao sastavni deo sirih debata o ruskom identitetu, tj. odnosu?evropske? i?azijske? Rusije. Stoga je osnovni cilj ove studije objasnjenje jednog vaznog aspekta procesa promene Rusije (...) od imperijalne do?nacionalizujuce? drzave. PR Projekat Ministarstva nauke Republike Srbije, br. 179014. (shrink)

Tekst je drugi deo studije u kojoj je analizirano delo Aleksandra Radisceva vodeceg predstavnika Prosvetiteljstva u Rusiji XVIII veka. Polazeci od tumacenja 'prosvecenog apsolutizma' Katarine Velike, u radu su interpretirane politicke i socijalne ideje Radiscevljevog Putovanje od Petrograda do Moskve. Autor zakljucuje da je Radiscev rodonacelnik 'ruske inteligencije' ciji kriticki angazman anticipira fenomen 'disidentstva'.

Attempts at formulating a dichotomous classification of nations and nationalisms have proliferated in the relevant literature over a long period of time. In this study some of the most influential instances of dual typologies of nationalisms are selected for interpretation and analysis. The examples include Renan's under?standing of differences between the "French" and the "German" concepts of nation; Kohn's distinction between "eastern" and "western" nationalisms; a revision of Kohn's dichotomy suggested by J. Plamenatz; and a more recent version of dual (...) typology propounded by L. Greenfield. By reconstructing the views of the selected theorists of nationalism, at the basis of all these typologies a dichotomous division into "civic" and "ethnic" nationalism is identified. Critical objections to this fundamental dual division are articulated at two levels. At the first, historical level, a socio-political contextualization of dual typologies points to their practical, political-ideological purposes. At the second, conceptual level, and drawing on the ideas of R. Brubaker, the author discusses analytical and normative weaknesses of the usual distinction between "civic" and "ethnic" nationalism. Literatura o nacijama i nacionalizmu svedoci o istorijski dugotrajnim pokusajima formulisanja dihotomne klasifikacije proucavanih fenomena. Stoga je autor u ovoj studiji interpretirao i analizirao neke od najuticajnijih primera dualnih tipologija nacionalizma. Predmet njegovog istrazivanja su Renanovo shvatanje razlika izmedju "francuskog" i "nemackog" pojma nacije, Konovo razlikovanje "istocnog" i "zapadnog" nacionalizma, Plamenceva revizija Konove dihotomije, kao i novija verzija dualnih tipologija Lie Grinfeld. Rekonstrukcijom stanovista izabranih teoreticara nacionalizma, autor u osnovi svih prikazanih tipologija identifikuje dihotomnu podelu na "gradjanski" i "etnicki nacionalizam". Kriticke primedbe ovoj osnovnoj dualnoj podeli formulisane su u dve razlicite ravni: istorijskoj i konceptualnoj. U prvoj, socijalno-politickom kontekstualizacijom dualnih tipologija naglasena je njihova prakticna, politicko-ideoloska funkcija. Oslanjajuci se na stavove R. Brubejkera, autor je u drugoj, teorijskoj ravni, istakao analiticke i normativne slabosti uobicajene podele na "gradjanski" i "etnicki nacionalizam". (shrink)

The paper discusses two different approaches to Nazism and the Holocaust. The first approach is different versions of the Sonderweg thesis arguing that the explanation of the "German catastrophe" should be sought in the particular features of German history. The second approach rests on searching for external, exogenous factors that played a formative role in the emergence of National Socialism. The examples illustrating these two approaches are recently published books by Aleksandar Molnar and Michael Kellogg, reviewed in detail in the (...) paper. Starting from an interpretation of these books, the author argues that the limitations of both approaches result from the complexity of a historical experience that resists rationalization. U radu se razmatraju dva razlicita pristupa objasnjenju nacizma i holokausta. Prvi obuhvata razlicite verzije Sonderweg teze prema kojoj se u posebnosti nemacke istorije trazi objasnjenje "nemacke katastrofe". Drugi pristup pociva na traganju za spoljasnjim, egzogenim faktorima koji su imali formativnu ulogu u nastanku nacionalsocijalizama. Primeri kojima se ilustruju ova dva stanovista su nove knjige Aleksandra Molnara i Majkla Keloga koje se u radu detaljno prikazuju. Na osnovu interpretacije ovih knjiga, autor ukazuje da su ogranicenja oba navedena pristupa posledica kompleksnosti istorijskog iskustva koje se opire racionalizaciji. (shrink)

The paper offers a critical discussion of the thesis about the revived philosophical and political significance of Lenin, as recently propounded by Slavoj Zizek. Analyzing Zizek's writings, the author argues that the call for a "return to Lenin" derives from Zizek's strategy of "textual provocation" and the frustrating position of the leftist, radical tradition of political thought after the collapse of communism. U radu je prikazana i kriticki interpretirana teza o filozofskoj i politickoj aktualnosti Lenjina koju je nedavno formulisao Slavoj (...) Zizek. Na osnovu analize Zizekovih tekstova, autor obrazlaze svoju ocenu po kojoj je zamisao "povratka Lenjinu " proizvod Zizekove strategije " tekstualne provokacije " i frustrirajuceg polozaja u kojem se, nakon sloma komunizma nasla leva, radikalna tradicija politickog misljenja. (shrink)

Kao i sva živa bića, čovjek je djelomično genetski predodređen, tj. određen i prije nego što se u potpunosti razvije kao ljudsko biće. Ali ono što čovjeka bitno razlikuje od svih nam poznatih živih bića, jest upravo to što je, u odnosu na njih, njegova predodređenost bitno manje u-rođena, a znatno više pri-rođena. A to znači da su ljudi u odnosu na druge žive vrste manje predodređeni na genskoj, a više na memskoj, upravo kulturnoj razini. Kulturni, a to znači povijesno (...) oduhovljeni okoliš u koji se djeca rađaju i koji zatiču pri-rođenju bitan je čimbenik njihova daljnjeg razvitka. Stoga se čovjek i ne rađa kao čovjek, nego kao dijete koje čovjekom tek mora postati. Za razliku, naime, od bićâ koja već pri rođenju imaju sve bitne odlike svoje vrste i koja se stoga mogu razvijati i uzgojem, tj. poticanjem na rast i pridizanjem onoga što im je biološki već dano, djeci je za ljudski razvitak potreban odgoj koji će ih tek uvesti u određenu kulturu kao njihov duhovni – i samo takav istinski ljudski – zavičaj. Čitavo čovjekovo biće, dakle i ono tjelesno, raste u duhu određene kulture i izrasta iz njega. Kako i koliko kultura određuje čovjeka – predmet je ove rasprave.As all other living beings, man is partially genetically predisposed, that is, determined even before it completely develops as a human being. However, the thing that differentiates man from all other known living beings is the fact that, compared to them, his predisposition is significantly less natured, and significantly more nurtured. This means that humans compared to other living species are less determined on a genetic, and more on a memetic, cultural level. Cultural, meaning a historically spiritualized environment, children are born into and find with birth, is an important factor of their further development. Thus, humans are not born as humans, but as children that have yet to become human. Namely, unlike the beings that have all the important characteristics of their species at birth, which are thus able to develop through breeding, that is, through encouragement of growth and nurturing of what is biologically given, for human development children need raising that will only introduce them into a specific culture as their spiritual – and truly human – environment. The entire human being, including the physical, grows up in a spirit of a specific culture and springs from it. How and how much culture determines man is the topic of this discussion. (shrink)

Budući da je, za razliku od manipulacije, moguć samo kao su-djelovanje u slobodi, odgoj se zbiva tamo i jedino se tamo može zbivati gdje se poštuje i razvija osobnost onih koji u odgoju sudjeluju, tj. koji međusobno odgojno djeluju. To upravo znači da je odgoj djelovanje utemeljeno u poštivanju drugog kao drukčijeg, samosvojnog, autonomnog, slobodnog bića. To nadalje znači da je odgoj u bîti uvijek odgoj za pluralizam vrijednosti, pretpostavki, vjerovanja, mišljenja, odnosno načine života koje ljudi razvijaju kao svoje i (...) u kojima se očituje njihova osobnost. Ali kao su-djelovanje u slobodi to poštovanje mora biti uzajamno.Odgajati dakle znači razvijati drugoga kao drukčijega, koji drži do svoje osobnosti, ali koji isto tako drži i do osobnosti drugih ljudi. I to ne samo zato što misli da pravo na vlastitu osobnost mora platiti pravom drugima da budu drukčiji, nego zato što je svijestan da je osobnost u bîti moguća tek s različitošću ljudi koji se u svojoj različitosti ipak međusobno uvažavaju i komuniciraju otvarajući kroz tu komunikaciju, baš svojom posebnošću, drugima nove mogućnosti osobnog razvoja. Drugim riječima, odgoj se zbiva tamo i tada gdje se zbiva drugi i drukčiji čovjek kojem je drugi i drukčiji čovjek najveća potreba, te sam biva čovjekom pomažući drugome da to bude.Since education, unlike manipulation, is possible only as a co-action in freedom, it occurs, andcan occur only at the point where educational co-actors’ personalities are being respected and developed. That implies that the education is an actionfounded in respecting the Other as different, autonomous and free human being. Furthermore,that figures that the education is essentially always an education for pluralism of values, presuppositions,beliefs, thoughts, ways of life that people develop as their very own and through which theymanifest their personalities. But, as the co-action in freedom, that respect has to be mutual.Therefore, educating means developing the Other as different, as one that respects his own personality,but also respects Others’ personalities. And not only because one considers that as a way ofpaying for the right to his own personality by means of Others’ rights to be different, but because ofbeing conscious that the personality is essentially possible only among different people who developmutual respect exactly through their differences. Through that kind of communication, particularlyby their singularity, they render new possibilities of personal development to Others. In other words,education takes place only there and then where other and different human beings occur, and assuch have the greatest need for different Others, being themselves the human beings by helpingOthers to be ones. (shrink)

Istraživanje je provedeno na uzorku učenika trećih razreda strukovnih škola i gimnazija. Od uključenih učenika, gimnaziju je pohađalo njih 253, a srednje strukovne škole 352 učenika. Cilj istraživanja bio je ispitati neke specifičnosti u percepciji učenika srednjih škola o važnosti nastavnih predmeta iz područja likovnih umjetnosti. Napravljena je posebna analiza samo za dvije odabrane zavisne varijable: važnost nastavnih predmeta iz područja likovnih umjetnosti za razvoj pamćenja i sposobnosti za učenje ostalih nastavnih predmeta te interes i zadovoljstvo sudjelovanjem u likovnim aktivnostima. (...) Rezultati pokazuju da ne postoji statistički značajna razlika između učenika gimnazija i strukovnih škola u procjeni sudjelovanja u aktivnostima nastave likovne umjetnosti te u procjeni važnosti likovnih aktivnosti za razvoj pamćenja i sposobnosti za učenje ostalih predmeta. Postoji statistički značajna spolna razlika u procjeni sudjelovanja u aktivnostima nastave likovne umjetnosti te u procjeni važnosti likovnih aktivnosti za razvoj pamćenja i sposobnosti za učenje ostalih predmeta. Može se zaključiti da ispitanici nisu bili u mogućnosti procijeniti koliko i u koju svrhu će im u daljnjem školovanju i budućem zanimanju koristiti kompetencije stečene u nastavi likovne umjetnosti. This research was carried out on a sample of third year pupils of vocational schools and gymnasiums. Of the surveyed pupils, 253 of them attended gymnasiums, while 352 attended vocational secondary schools. The goal of this research was to examine specificities in secondary school pupils’ perceptions of the importance of subjects in the field of the fine arts. A separate analysis was undertaken for only two selected dependent variables: the importance of subjects in the field of the fine arts for developing memory and the ability to learn other subjects, and interest in and satisfaction with participation in fine arts activities. The results show that there is no statistically significant difference between the estimation of gymnasium and vocational school pupils regarding participation in fine arts activities or in their estimation of the importance of fine arts activities in developing memory and the ability to learn other subjects. There is a statistically significant gender difference in the estimation of participation in fine arts activities, as well as in the estimation of the importance of fine arts activities in developing memory and the ability to learn other subjects. It can be concluded that respondents were unable to estimate how much or why they would use competencies gained in fine arts teaching in their continued education or their future careers. (shrink)

U ovom radu pokusacemo da ponudimo opstiji nacrt za razmatranje odnosa izmedju toga kako se na pitanje religijske tolerancije gleda u dva dokumenta koja hriscanska i islamska religijska tradicija priznaju i slave. Rec je o Milanskom ediktu i o Ustavu Medine. Ovi dokumenti su za svoje vreme bili revolucionarni. Medjutim, sami ovi dokumenti, kao i religijska ucenja, na kojima su oni zasnovani, ne mogu biti merilo za uredjivanje odnosa u nase vreme. Oni su izlozeni u pojmovnom okviru i u vrednosnom (...) sistemu koji je vladao u doba kada su ta ucenja i ti dokumenti nastali. Mnogi odnosi koji su tada postojali, danas ne postoje. Na primer, u Milanskom ediktu afirmise se opste pravo na religiju, a u Ustavu Medine uzajamna tolerancija avramovskih monoteistickih religija, dok se osobe koje danas nazivamo ateistima ili agnosticima uopste pominju. (shrink)

Kripke-style models with two accessibility relations, one intuitionistic and the other modal, are given for analogues of the modal systemK based on Heyting's prepositional logic. It is shown that these two relations can combine with each other in various ways. Soundness and completeness are proved for systems with only the necessity operator, or only the possibility operator, or both. Embeddings in modal systems with several modal operators, based on classical propositional logic, are also considered. This paper lays the ground for (...) an investigation of intuitionistic analogues of systems stronger thanK. A brief survey is given of the existing literature on intuitionistic modal logic. (shrink)

Many tasks in statistical and causal inference can be construed as problems of entailment in a suitable formal language. We ask whether those problems are more difficult, from a computational perspective, for causal probabilistic languages than for pure probabilistic (or “associational”) languages. Despite several senses in which causal reasoning is indeed more complex—both expressively and inferentially—we show that causal entailment (or satisfiability) problems can be systematically and robustly reduced to purely probabilistic problems. Thus there is no jump in computational complexity. (...) Along the way we answer several open problems concerning the complexity of well-known probability logics, in particular demonstrating the ${\exists \mathbb {R}}$ -completeness of a polynomial probability calculus, as well as a seemingly much simpler system, the logic of comparative conditional probability. (shrink)

Hannah Arendt is famous for her influential and innovative analysis of totalitarianism. However, her thinking on political systems and ideologies is far from limited to this theorization. Arendt also criti-cizes modern liberalism and its ideological framework. Indeed, Arendt’s thought reveals many of the political consequences of world-lessness, the loss of the world in contemporary times, particularly in terms of a sense of disempowerment and the advent of a technical vision of politics. This article looks at the political effects of world-lessness, (...) exploring the emerging opposition between liberal post-politics and conservative hyper-politics. This critique of Arendt’s thought can help us better understand the issues and questions raised by liberalism. (shrink)